تاریخچه چرم و محصولات چرمی
هزاران سال است که چرم به عنوان یک ماده محافظ و کاربردی مورد استفاده قرار میگیرد. بشر تا آنجا که توانسته از پوست حیوانات برای ساخت لباس و ابزارهایی برای زندگی راحتتر و بهتر استفاده کرده است. برای مثال کفشهای چرمی، امکان پیادهروی و راه رفتن راحتتر و ایمنتر را فراهم میساختند.
بشر در گذشته، پوست حیواناتی مانند خرس که به اندازه کافی بزرگ هستند را به لباس تبدیل کرده است. در آب و هوای سردتر، از خز بالای چرم برای ایجاد گرمای بسیار خوب و در آب و هوای گرمتر نیز از پوست حیوانات برای ایجاد سایه و خنک ماندن استفاده کرده است. چرمسازی عمدتا بر مبنا و اساس کاربری و کارآیی جهت گرفته است.
با تکامل انسان و شکلگیری جوامع و تمدنها، استفاده از چرم نیز افزایش یافته است. کاربری چرم در گذر زمان به ساخت زرههای چرمی، چکمهها، کیفهای بنددار، سیاه چادر، سطوح نوشتاری، افسار و زیورآلات تبدیل شده است. در برخی از فرهنگها، چرم به عنوان نمادی برای طبقه ثروتمند جامعه دیده میشود. محصولات چرمی در گذر زمان علاوه بر کارآیی به لحاظ جنبههای بصری نیز مورد توجه قرار داشتهاند.
تکامل چرم
در گذر زمان چرم و محصولات چرمی به عنصر مهمی در زندگی بشر تبدیل شدهاند. روش و ابزارهای تولید انبوه کفش، دستکش، کت و کاپشن، کیف و اکسسوریهای چرمی به طور گستردهای در دسترس قرار گرفت. امروزه چرمسازی و تولید محصولات چرمی یک صنعت تکامل یافته است. این صنعت یک زنجیره تامین مواد اولیه دارد و به همان اندازه نیز مصرفکنندگان در سراسر جهان محصولات چرمی را خریداری و استفاده مینمایند.
تقاضا در صنعت چرم به حدی زیاد است که حتی محصولات تولید شده با چرم مصنوعی (چرم تهیه شده از پلاستیک و دیگر مشتقات) نیز محبوب هستند. همچنین ارزانتر بودن محصولات چرم مصنوعی میتواند یکی از دلایل و شاید مهمترین دلیل محبوبیت این محصولات باشد.
بررسی اینکه چگونه صنعت چرم روزبهروز در گذر زمان تکامل یافته بسیار جالب و قابل توجه است.
تاریخچه چرم در عصر حجر (پیش از تاریخ تا سه هزار سال قبل از میلاد)
عصر سنگی یکی از طولانیترین دورههای تاریخ معاصر است و میلیونها سال را در برمیگیرد. طی این دوران و در حدود چهارصد هزار سال پیش، شواهدی از چرمکاری و تولد صنایع چرمی اولیه به دست آمده است.
اولین ابزارهای سنگی شناخته شده به حدود 3.5 میلیون سال قبل برمیگردد. این ابزارها تکه سنگهایی بودند که از آنها برای بریدن استفاده شده است. این ابزارهای سنگی برای جداسازی، تمیز کردن و دباغی پوست به کار رفتهاند. با این وجود شواهد مربوط به قدیمیترین ابزارهای مخصوص چرمکاری به چهارصد هزار سال قبل برمیگردند.
اولین ابزارهای چرمی
ابزار کاردَکهای باستانی در منطقه هاکسن امروزی در انگلستان یافت شدهاند. محققان هنگام بررسی میکروسکوپی تیغههای این کاردکها دریافتند که احتمالا به طور خاصی برای برش پوست به کار رفتهاند. با استفاده از این کاردکها، پوست را برای مراحل دباغی آماده میکردند. اگر به یافتههای به دست آمده از چند صد هزار تا حدود 82 هزار سال قبل نگاهی بندازیم، سوزنهای استخوانی به دست آمده در آفریقای جنوبی را خواهیم دید. این سوزنها نسبت به سوزنهای خیاطی بزرگتر بوده و از آنها برای سوراخ کردن پوست و چرم استفاده کردهاند. در این دوران برای ساخت لباس و سرپناه، پوست و خز را به هم متصل میکردهاند.
اولین اقلام چرمی رایج مورد استفاده
حدود سیوسه هزار سال قبل از میلاد، اولین سوزنهای خیاطی با سوراخهایی برای رد کردن نخ یا چیزی مشابه در سیبری یافت شدند. بشر با استفاده از این سوزنها میتوانست چرم را سوراخ کرده و نخ را از آن گذر دهد؛ احتمال میرود که استفاده از چرم در زندگی روزمره از اینجا شروع شده باشد. اقلام چرمی جدید در این دوران در صورت نیاز تعمیر میشده و براساس نیاز بشر برای کاربردهای جدید تکامل یافتند.
برخی از قدیمیترین روشهای دباغی چرم حدود پنج هزار سال قبل از میلاد در سومر (عراق امروزی) ابداع شدهاند. قدیمیترین کفش چرمی (با بندهای چرمی) مربوط به 3500 سال قبل از میلاد در ارمنستان کشف شده است. حدود 3100 سال قبل از میلاد در مصر باستان برای ساخت افسار اسب و اتصالات ارابهها از چرم استفاده کردهاند.
تاریخچه چرم در عصر برنز (3000 تا 1200 سال قبل از میلاد)
ابزارهای سنگی (از جمله ابزارهای چرمکاری) همچنان در عصر برنز نیز محبوب بوده و مورد استفاده قرار میگرفتند. با اینحال پیشرفت فناوری و همچنین توسعه ابزارها منجر به آغاز حرکتی در جهت تخصص و تجارت گردید. گروهی با بکارگیری دانش و ابزار میتوانستند کالا و محصولات مشخصی را به خوبی تولید کنند (مانند کشاورزان) و سپس محصولات خود را با گروه دیگری (که آنها هم به واسطه دانش، توانایی کالای دیگری را تولید میکردند) مبادله نمایند.
با پیشرفت بشر و افزایش تجارت، تحول گستردهای در دباغی پوست ایجاد شد. همراه با پیشرفت دباغی، پیشرفتهایی نیز در صنایع چرم شکل گرفت. در این دوران از چرم برای تولید کالاهای بسیاری از جمله کفش، شنل، کلاه، محافظ بازو (برای استفاده هنگام تیراندازی با کمان)، سپر و سرپناه استفاده میشد.
یکی از محصولات چرمی کشف شده در این دوران مربوط به 1300 سال قبل از میلاد است. این کفش از یک تکه چرم به همراه سوراخهایی برای بند کفش ساخته شده و قسمت پشت کفش به شکل منحنی که مچ پا را دربرمیگیرد همچنان به همان صورت باقی مانده بود. با توجه به این کفش مشخص گردید که برای از بین بردن موی پوست از ابزاری استفاده شده که چرمی با سطح صاف را ایجاد میکند و برای پرداخت سطح چرم نیز از شانهای (احتمالا از جنس استخوان) استفاده شده است. این کشف نشان داد که در این دوران پیشرفتهای بزرگی در صنعت چرمسازی رخ داده است.